تضمین شعری و بلاغت آن در نهج البلاغه

اثر ادبی هرچه پردامنه­تر و فراخ­تر باشد و با متون دیگر درهم تنیدگی و آمیزش بیشتری داشته باشد، تأثیر آن بر مخاطب بیشتر خواهد بود و بیشتر در معرض تقلید و الگوبرداری قرار خواهد گرفت. امام(ع) نیز از این خاستگاه، متن خویش در نهج­البلاغه را با میراث فرهنگی و لغوی عرب قدیم از شعر، مثل، حکمت و... مرتبط ساخته است. میراث شعری، گنجینه فرهنگی سترگی است که امام در رجوع به آن سستی نمی­ورزد و گاهی یک مصراع یا یک بیت کامل از آن را طبق مقتضای سخن و ضرورت کلام، تضمین می­کند؛ به ویژه هـنگامی که برخی ابیات یا مصراع­ها آن­قدر در میان مردم شیوع یافته که به­صورت ضرب­المثل درآمده است. این مسأله گاهی با ذکر شاهد شعری یک مصراع یا بخشی از آن، با تضمین حرف به حرف آن بدون تغییر در ساختار یا ترکیب آن صورت می­گیرد یا گاهی تضمین شعری غیرمستقیم با تکیه بر مرجعیّتِ شعری مشهور، صورت می­گیرد و گاهی بخشی از الفاظ شعر همراه معنای آن ذکر می­شود و بافت سخن تکرار می­گردد.